Омбудсман фаолиятини тартибга солувчи Ўзбекистон Республикаси “Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (Омбудсман) тўғрисида”ги Қонунининг 10-моддасида Вакил Ўзбекистон Республикаси фуқаролари, мамлакат ҳудудидаги чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг ўз ҳуқуқлари, эркинликлари ҳамда қонуний манфаатларини бузаётган ташкилотлар ёки мансабдор шахсларнинг ҳаракатлари ёхуд ҳаракатсизлиги устидан берган шикоятларини кўриб чиқиши ва ўз текширувини ўтказиш ҳуқуқига эга экани белгиланган. Фуқаролар ўртасидаги зиддиятли ва низоли масалаларни кўриб чиқиш Омбудсман ваколатига кирмайди.
Шунингдек, мазкур модданинг 7 бандида Вакил суд ва тергов органларининг ваколат доирасига кирадиган масалаларни кўриб чиқмаслиги алоҳида белгиланган.
Юқоридагилардан келиб чиқиб, ҳисобот даврида Омбудсман томонидан парламент назорати субъекти сифатида 11 257 та мурожаат ўз иш юритувига олинган.
Келиб тушган мурожаатлар ҳудудлар кесимида таҳлил қилинганда, энг кўп мурожаатлар Тошкент шаҳридан 2588 та, Қашқадарё вилоятидан 2530 та, Сурхондарё вилоятидан 2000 та юборилгани аниқланди.
Мурожаатларда энг кўп кўтарилган масалалар сифатида фуқароларнинг шахсий мулкка бўлган ҳуқуқлари ва меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш, ижтимоий имтиёз ва нафақалар, моддий ёрдам олиш, инсонпарварлик актини тадбиқ этиш, суд-тергов жараёнлари, фуқароларнинг давлат органлари ва муассасаларига мурожаат қилиш ҳуқуқларини таъминлаш кабиларни келтириш мумкин.
Давлат органлари ва ташкилотлари ва судларга фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини тиклаш юзасидан 14 та тақдимнома, 36 та хулоса, 44 та даъво аризалари киритилган.
Омбудсман томонидан киритилган тақдимномалар вазирлик ва идораларнинг кенгайтирилган мажлисларида муҳокама қилиниб, жисмоний ва юридик шахслар мурожаатлари билан ишлаш ҳамда ижро интизоми талабларини бузган ва ўз фаолиятида масъулиятсизликка йўл қўйган 82 нафар ходимга нисбатан “ҳайфсан”, 9 нафар ходимга нисбатан “жарима” интизомий жазо чораси қўлланилган ва 8 нафар ходим эгаллаб турган вазифасидан озод қилинган.
Қайд этиш лозимки, умумий ҳисобда Омбудсманнинг 2021 йилда таъсир чораларини қўллаши ва уларнинг самарадорлиги 2020 йилга нисбатан 2,4 баробарга ошган.
2021 йилда Омбудсман Қонунда белгиланган ваколатидан фойдаланиб, жисмоний шахсларнинг мулк ҳуқуқлари кафолатлари масаласида илк маротаба Ўзбекистон Республикаси Конституциявий судига кўриб чиқиш учун 1 та масала киритди.
Шунингдек, Омбудсман ходимлари судларда кузатувчи сифатида 108 маротаба иштирок этган. Бу кўрсаткич 2020 йилда 32 тани ташкил этган эди.
Инсон ҳуқуқлари бўйича вакилга юборилган шахсий ҳуқуқлар ва эркинликларга оид мурожаатларни кўриб чиқиш натижасида 21 та жиноий ва маъмурий ва 9 та интизомий иш қўзғатилди.
Мурожаат қилувчилар устидан жиноят иши қўзғатишни рад этиш тўғрисидаги 29 та қарор бекор қилинди.
Масъул мансабдор шахсларнинг ҳаракатларига ҳуқуқий баҳо бериш учун 25 та текширув ўтказилди.
Омбудсман мурожаатидан сўнг суд қарорларига нисбатан прокуратура органлари орқали 6 та протест киритилди
Судларга 442 млн. сўмлик меҳнат ҳақини ундиришга қаратилган 43 та даъво аризаси киритилди, 62 нафар фуқарога 787,8 млн. сўмлик меҳнат ҳақи тўланиши таъминланди, 10 нафар фуқаро ишга тикланди, 5 нафар фуқарога иш жойида меҳнат қобилиятини йўқотганлиги учун соғлигига етказилган 9,2 млн. сўмлик зарар ундирилди, фуқароларга 148 млн. сўмлик кредитларни расмийлаштиришда кўмаклашилди.
Шунингдек, мурожаатчилар фойдасига суд қарорларида белгиланган 210,8 млн. сўмлик зарар ундирилди. Давлат ва жамоат эҳтиёжлари учун ер участкаларининг олиб қўйилиши муносабати билан 14 та фуқарога уй-жой ажратилди. Тадбиркорларга 145 млн. сўмлик ортиқча тўланган солиқ тўловларини қайтариб беришда кўмак берилди.
Бугунги брифингда вақт нуқтаи назаридан Омбудсманнинг мурожаатлар билан ишлаш бўйича фаолиятининг энг асосий жихатларигагина тўхталдик. Сиз Инсон ҳуқуқлари бўйича Омбудсманнинг 2021 йилги ҳисоботининг тўлиқ матни билан ombudsman.uz расмий сайти орқали танишишингиз мумкин.
Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (Омбудсман) Ахборот хизмати
